Yazarların şehirlere katkıları/şehirlerin yazarlara etkileri

Yazarların şehirlere katkıları/şehirlerin yazarlara etkileri

Şehir Şair İlişkisi

ŞEHİR ŞAİR/YAZAR ETKİSİ

Şehirler insanlar için kâh ana kucağı kâh beşik gibidir. Onu besler büyütür. İnsan ruhuna tesir ederler. Şehirlerin şairi şairlerin şehirleri vardır. Şehrin doğurduğu yazarlar yazarların duyurduğu şehirler. Modern ve medeni şehirler.

 Kalem dokunan şehirler medeni, çekiç dokunan şehirler moderndir. (Ahmet Seven) 

Şair/yazar gözüyle şehirlere bakmak. " Dün akşam sana bir tepeden baktım aziz Istanbul " derken bu bakış sıradan bir bakış değil şair bakışıdır. Şairin bakışında ifadesini bulmayan şehirler dili lal olmuş şehirlerdir. 

Bu nasıl bir şehirdir ki bir yazara ilham kaynağı olmuştur? 

Şehrin şairi/yazarı olmak mı yazarın şairin şehri olmak mı? Şehri besleyen şair/yazarlar...şehirden beslenen şair/yazarlar...Uzayıp giden cümleler.

Mesela; Yahya Kemal, Nedîm, Necip Fazıl, Orhan Veli İstanbul’u çok sevmiş ona kalemleriyle dokunmuşlar şehre duygu katmışlardır.

Nâbî Urfa’ya, Cahit Sıtkı Tarancı Diyarbakır’a, Fuzûlî Bağdat’a, Âşık Şenlik Kars’a, Sümmâni, Reyhânî Erzurum’a, Attila İlhan İzmir’e, Ahmet Hamdi Tanpınar Bursa’ya kalemleriyle anlam kazandırmışlardır.

Nedim:  “Bu şehr-i sitanbul ki bî misl ü behâdır //  bir sengine yek-pare acem mülkü fedadır”  diyerek paha biçilmez bir şehir olduğunu ifade etmektedir.

Yahyâ Kemâl’in gözünde İstanbul sadece İstanbul değil, aynı zamanda “Azîz  İstanbul”dur

Necip Fâzıl İstanbul’u ruhunun kalıbında eritilip kalıplaştırılan bir şehir olarak görür. 

Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar;
Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar.
İçimde tüten bir şey; hava, renk, eda, iklim;
O benim, zaman, mekan aşıp geçmiş sevgilim.
Çiçeği altın yaldız, suyu telli pulludur;
Ay ve güneş ezelden iki İstanbulludur.
Denizle toprak, yalnız onda ermiş visale,
Ve kavuşmuş rüyalar, onda, onda misale.

İstanbul benim canım;
Vatanım da vatanım...
İstanbul,
İstanbul...

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Bursa’sı onun duygularında bambaşka bir Bursa’ya dönüşür.

Cahit Külebi’nin İzmir’i tarifi daha başkadır.

Onun gözünde İzmir:  kızı deniz / Kızı deniz kokar / Sokakları hem kız kız hem deniz kokar”…

15 Ağustos 1771'de İskoçya'nın Edinburgh kentinde doğan zamanının önemli yazarlarından Walter Scott hukuk tahsilini bitirene dek bu kentte yaşadı. Edinburgh doğduğu ve yaşadığı şehri olmasının yanında önemli ilham kaynağıdır. 

İskoçya'da sönmüş bir volkanik dağın eteğine kurulmuş olan Edinburgh, atmosferiyle göz doldurmasının yanında 500 kadar romana ilham kaynağı olduğu biliniyor. 

Dostoyevski Moskova'da doğup Sibirya'ya sürülen, daha sonra yazdığı "Ölü Evinden Anılar" kitabıyla Çar'ı dahi ağlatan, Rusya'yı adeta serseme çeviren eserlerin yazarıydı Dostoyevski. İnsana dair durumları tasvir etmeden oldukça başarı olan Dostoyevski, eserlerinde St. Petersburg hakkında oldukça sık yer verir.

Yalnızca Dostoyevski değil Gogol, Turgenyev gibi ünlü yazarların romanlarına konu olan St. Petersburg, Puşkin ve Nabokov Müzeleriyle dikkat çekiyor.

Edebiyat tarihindeki mekân yazar özdeşleşmesinin en güzel örneklerinden biri Kafka'dır. Dünyanın dört bir yanından insanlar Prag'a Kafka'nın ruhuna işleyen sokaklarını bulvarlarını görmeye gidiyorlar. Prag'ın edebiyat açısından önemini dünyaya taşıyan Franz Kafka'nınPrag'da ziyaret edilen bir müzesi bulunuyor.

Victoria devrinin en iyi romancısı olarak kabul edilen Dickens'ın ilham aldığı kentlerden biri de Londra. 

Fransız şiirinin büyük kalemlerinden Baudelaire, 9 Nisan 1821'de Paris'te dünyaya gözlerini açtı. Victor Hugo'nun, bu süreçte Paris'le ilgili yazdığı yazı şehre duyduğu özlem ve sevgiyi en açık şekilde görülür. 

Ülkemizin birçok yerinde şair ve yazara vefa anlamında müzeler açılmış olup anıları  yaşatılmaya çalışılmaktadır.

Bir şehir sokağından geçen şaire ilham veriyorsa şehirdir. 

Her köşesinde ruhunuza dokunan bir yapı olmalı ve siz bu şehir insanı şair eder diyebilmelisiniz.

Mimarlar şehirleri planlar, şair ve yazarlar ruhunu inşaa ederler. Keşke mimarların yanında şairler'de olsaydı. Ya da mimarlar da şairlerden olabilselerdi.

Kısacası;  Coğrafya ne kadar insanın kaderi ise, şair ve yazarlar da coğrafyalarının kaderidir.

Şair mi doğurur şehirleri, şehirler mi şairleri...Kim neyin sancısındadır bilinmez.

Ahmet SEVEN / SAMSUN BÜLTEN