Vuçitrn Kalesi
Tarihçi Eldar UKA
Tarihi Kale, Vushtrri şehrinin eski çekirdeğinin merkezinde yer almaktadır. Tarihi kaynaklarda kale, Eski Kale olarak geçmektedir.
Bu, Kalenin gerçekten eski olduğu anlamına gelir. Tarih boyunca Kale çeşitli tarihçiler ve coğrafyacılar tarafından anılır. Evlia Çelebi, 17. yüzyılda Vushtrri'den bahseder ve 1389 (792 s) Sultan Murati'nin (Gazi Hüdavendingar) fethinden sonra kaleyi yıktığını söyler. Birkaç kez yeniden inşa edildi, bu güne kadar hayatta kalmayı başardı. Arnavut tarihçilere göre Dr. İskender Rıza, Dr. Jahja Drançolli ve diğerleri kalenin erken Iliro-Dardane döneminde inşa edildiğini söylüyor. İzet Miftari, kalenin yüzyılda inşa edildiğini kesin olarak belirtir. VII.Bizans imparatoru I. Justinianus'un vardıkları sonuçlar, kalenin yeniden inşa edildiği eski temellerin varlığına dayanmaktadır.
Türkiye'de yaşayan İsmet Bylykemini, eski temellerin 1981 yılında kalenin restorasyonu sırasında keşfedildiğini anlatıyor. Eski zamanlarda kale, dış ticaret karavanları için bir sığınak olarak hizmet ediyordu. Osmanlı yönetimi sırasında kale bir dönem hapishane, daha sonra silah deposu olarak ve ihtiyaca göre başka amaçlarla hizmet vermiştir. (CHëB, MESP & ISP, 2011, s. 75) 1455 yılında Osmanlı ordusunun Vushtrri'ye girmesiyle kale, Fatih Sultan Mehmed'in eline geçer. Shabanovi'ye ((1973) göre Osmanlı fethi sırasında kale zarar görmüş ve ardından şehrin fethi ile Osmanlı ordusu ordunun ihtiyaçları için yeniden inşa etmiştir. Kale stratejik konumu nedeniyle inşa edildiği dönemde olduğu gibi Osmanlılar zamanında da ordu ihtiyaçları için kullanılmıştır. 1918'de ve 1922'ye kadar kale hapishane olarak kullanıldı.
1935-1944 yıllarında bina, Shaban Mulla Gërguri tarafından turist olarak kullanılmıştır. Partizanların girişiyle ve daha sonra kale, savaş kalıntıları için depo olarak kullanıldı. 1955-1960 yıllarında voleybol filesi antrenman için kuruldu. 1955-1958 yıllarında kale sinema ve restoran olarak kullanılmıştır. Sinema projektör kabininin bulunduğu kalenin güney cephesi çatı ile örtülmüş, kulenin dış duvarında ise yaz filmlerinin gösterimi için perdelerin yerleştirildiği metal kısımlar hala görülebilmektedir. Kale, 1962 yılına kadar vatandaşlar tarafından kullanılmıştır. Komünist dönemde 70'li yıllarda, yoldan geçenleri taşlardan korumak için kaleye, güney duvarından çarşıya ve ana yola acil müdahale yapılmıştır.
(Buçinca, 2012). Kalenin sur sistemi dikdörtgen planlıdır. Doğudaki iki katlı kule ve batıdaki çevre surlar olmak üzere iki bölümden oluşur. Kaleyi çevreleyen duvarlar, Kulenin çoğunu çevreleyen duvarların dışında bırakarak Kule'nin yan duvarlarının kenarlarında durmaktadır. Kare kule, taşlardan geniş dişlerle korunmak için platonun inşa edildiği iki kattan oluşuyordu. Katlar arasındaki bağlantı güney cephede ahşap merdivenlerle yapılmıştır. Kalenin iki girişi vardı; tekerlekli sandalyeler için merkezi bir giriş, muhtemelen güney taraftaki çevredeki duvarın ortasında yer almaktadır ve bugün hala orada, çevredeki duvarın doğu ucunda yer alan yaya girişi ise, duvarın çevresi kule ile kesişme noktası. Kale, kireç harcı ile bağlanmış kumtaşı ve nehir taşlarından yapılmıştır.
Kalenin yüzeyi yaklaşık 1.100 m2'dir. Kalenin bir kısmı da 11.30 x 11.30 m boyutlarında iki katlı bir kuledir. Duvarların yüksekliği 8 m'ye, kalınlığı 2 m'ye kadar korunmaktadır. Kalede ayrıca atık ve su için kullanılan kanalizasyon boruları vardı. 'Kale Çeşmesi' yakınlarındaki yolun yapımı sırasında yapılan kazılarda, suyu Çeşme'den ve muhtemelen Kale'den de taşıyan yaklaşık 40 cm çapında borular bulunmuştur. Kalenin içinde, efsaneye göre tehlike durumunda Sitnica nehrine gitmek için kullanılan bir tür 'zgafelle' olduğu söylenir. Arkeolojik araştırmalar bu efsaneyi henüz doğrulamamıştır.
Kale duvarının birçok yerinde, aslında neyi temsil ettiklerine dair henüz bir açıklama yapılmamış, bir taş levha üzerine yerleştirilmiş iki çift taş bulunmuştur...
