Tophane kalesi, Mavi Göl kiyisinda bir uçurumun üzerinde yer alan, Imotski kale olarakta adlandirilan yaklaşık yarım kilometre Dalmaçya iç kısmının en önemli ortaçağ kalesi olarak bilinmektedir.
Tophane kalesi Imotski, Hırvatistan
Araştırmacı-Tarihçi
ELDAR UKA
Tophane kalesi,Mavi Göl kiyisinda bir uçurumun üzerinde yer alan, Imotski kale olarakta adlandirilan yaklaşık yarım kilometre Dalmaçya iç kısmının en önemli ortaçağ kalesi olarak bilinmektedir.
XIII' yy. inşa edilen surların etrafında kalır ve XIV yy. ise kasaba haline gelir ve yavaş yavaş gelişir. Silahlar için özel bir kule platformu yapilmiştir. Ismini ise Tophane olarak bilinen askeri teknik terimlerden ve etrafında ki kulelerden dolayı 1663 yilinda ki savaş sırasında inşa edilince almiştir. (Tophane / veya depolama topu anlamına gelir).
Eski Habsburg ve Venedik ortaçağ tahkimlerini dikkate alarak, Osmanlılar onları kendi savunma sistemlerine dönüştürmüşlerdir. İç kısımdaki tahkimatlar, çevredeki topraklar ve büyük trafik güzergâhları üzerinde kontrol işlevini üstlenirken, Adriyatik hinterlandının sınır boyunca tahkimatları bir savunma zincirine dönüştürdüler. Surlar ve Osmanlı kuleleri her yaştaki devletin savunmasının en önemli unsuruydu. Imotska bolgesi Kadilik himayesi altinda yonetilen bir belde olarak faliyet vermiştir.
Kadı sadece yargıç değil, aynı zamanda devlet idaresine liderlik ederdi, noterlik ve kayıt görevlerini yerine getirirdi,yerel vergileri kontrol eder ve şehrin merkezinde kalırdı.
1562 yılına kadar Imotski bolgesi Kaza olarak, 1562 den 1624 yilina kadar bir Kadilik konuma üstlenmiştir. 1624 yilinda da Kapetaniya gelen bölgenin merkezi konumuna yukselmiştir. Imotski kadılığı Mostar sancağının bir parçasıydı ve nahiyelere ayrilmişti: Duvno, Buşko Blato, Lubuşki, Posuşye, Dağlık kiliseyi, Zaostrog ve Primorye himayeleri altindaydi.
Osmanlı idaresi altında Imotski (umut verici Kasaba) devleti tahkim altındaydı, hatta kalede pazar günü veya haftalık ticaretini korumak için halka izin çıkartılmistir.
Bu tür kurallar, bireysel yerleşimlerin ve kentleşmenin gelişimini doğrudan etkilemiştır.
Şehrin ekonomik önemi olan Dobri Han köyünde, dört müslüman ortağı, altı mağazası, buğday, bal, yağ ve mum toplamak ve daha sonra onları Hıristiyanlara ihraç etmekte olan birçok hanlar yapilmitşır.
Bazane bölgesinde yüzyıllarca belirgin bir mimariye sahip bir dizi yapılar gösterilmiştir. Havzalar ya da koşucular temel olarak yüksek bir duvarla çevrelenmiş karavanlar için bir yan duvardı. Onlar da ticaret yaptılar ve Imotski Bazana'nın mülkiyeti 1931'e kadar ticaret için kullanıldı.
.
Erken Ortaçağ Hırvat devletinin sınırlarında yüzyıl boyunca üç taraflı çatışma çıkmıştır. 1527'de Osmanlılar Kaptan Zachary Valaresso'nun işaret ettiği gibi, Zadar'ın şehir kapısı na geldi. Kutsal Birligi 1537-1540 savaşının hemen başında Osmanlılar Klis'i fethetti.
Bu dönem tarihçilere göre, sadece bir hafta sürdü.
Birkaç ardışık savaştan sonra 1541de Osmanlı,Cetina'nın güneyindeki tüm sahilin yöneticileri haline gelip barış yapıldı.
XVII'nin ortasındaki Venedik-Osmanlı ilişkileri 1645'te Girit'te (Kanije) Venedik'i geçme niyetiyle Osmanlı saldırısı ile başlayan Kanije savasi tarafından işaretlenmiştir.
Dalmaçya'da Osmanlı kuvvetleri daha fazla başarısızlık yaşadı. Düz bölgeleri ve Makarska, Hayduk, Kotor Körfezi ve Uskoks Osmanlı sınırında yaşayanlar bu bölgelerden gelen mültecileri kazanmayı başardı.
Dalmaçya'daki savaş 1662'de ortaya çıkmaya başladı.
Dalmaçya'da Osmanlı ve Venedik arasındaki sınır sözde Nani hati, 1671 yılında kuruldu.
1683'te Osmanlilarin Viyana kuşatmasının başarısızlığından sonra, bu sefer Peloponnese için yeni bir Venedik-Osmanli savaşı çıktı.
Savaş, Dalmaçya ve Bosna-Hersek'in daha geniş bölgesinde gerçekleşiyordu. Yerli askeri güçlerin avantajı sayesinde, Venedikliler Knin, Vrlika, Siny,Vrgorac ve Gabel'i ele geçirdiler. 1699 Karlofça Barış görüşmeleri yeni Venedikli müktesebatı (Ordine Nuovo) ve linea Grimani'ye doğruladı, Osmanli Imotskiye sadece 20 kilometreydi.
Vrgorac sınırdaki Livno'nun ve Glamoc Osmanlı ordusunun gelişini önlemek için bir zorunluluk varken Imotski olanlara yardım sağlayarak alanlarını komşu Osmanlı kuvvetlerini önlemek amacıyla Neretva, Trebinye ve Stondan gönderdi.
23 Temmuz 1717'de Omis'den geçti ve Imotski alanında neredeyse iki gün geçirmek zorunda kaldı.
Saldırıyı bizzat komuta etti ve emirler General Emo ve Rizzo Topluluğunun Komutanı tarafından yapıldı. Saldırı 27 Temmuz sabahı Cannon Cannons tarafından açıklandı. Venedik ordusu şehri hızlı bir şekilde işgal etti ve Osmanlıları Tophan'e nin icine çekilmesine zorladı.
Osmanlılar teslim olmayı reddetmişti. Bir tahmine göre; askerleri arasında yedi yaş ve bir dizdar olmak üzere toplam 111 kişi sayıldı. Sağlayıcı, bunu Tophan'e den Venedik'e gönderdiği bir raporda açıkladı:
Kale önemli ölçüde buyuk olduğunu ve bir gölün su dibinde çok derin vadi ile çevrili üç taraftan ova üzerinde yükselen bir mağaranın üstünde kuruldugunu anlatiyor. Her taraftan erişilemez yüzeyine rağmen çok dar bir arayla aynı zamanda güçlü yokuş, yukarı kapalı olduğu İkinci sığınak sırasını ele geçirmenin neredeyse imkansız olduğunu fark eden Mocenigo, Osmanlılara çağrıyı tekrarladı. Bu arada, Venedikliler bir kısmı Duvansko ovasinda Osmanlı güçlerini başarılı bir şekilde ele geçirdi. Saldırganlar, mühendisler tarafından denetlenen madencileri kullanmaya karar verdiler.
Osmanli askerleri yakalandikatan sonra 1717 de , Imotski kasabasini brakmak zorunda kaldilar.
Venedik- Osmanlı sınırları genellikle Pojarevacta kurulmuş, Hırvat ve Bosna Hersek arasındaki bugünkü sınırdır. Efsaneye göre, o dönemde Tophane'den ateş edilen top şu andaki devlet sınırını belirledi
Kale yaklaşık 83 m uzunluğunda, 27 ila 56 m genişliğinde,yaklaşık 3800 m²'dir. Toprağın jeomorfolojik özellikleri (Karst ponik) kalenin üç tarafından doğal ve aşılmaz bir engel oluşturmuştur.
Üstte, büyük bir taş yükseklikte yer alan kalenin ana seviyesi, kuzeydoğu tarafındaki merdivenleri açtı. Onu çevreleyen surlarla birlikte, güney ve batı taraflarının üst kısmı 20 m'den daha yüksektir. Kuzey ve batı tarafındaki kale, Modro Gölü'nün derin bir girişi ile çevrilmiş olduğundan, bu yüksek taraflar yüksek duvarlara ihtiyaç duymamıştır. Üst platoda üç kuyu, mürettebat binası ve silah alanı vardı.
15. yüzyılın ilk yarısında büyük bir delici güç (toplar) silahının yeni bir türü tehlikesi nedeniyle yüzyılın güneyi ve Tophane'nın doğu duvarı takviye edilmiş ve 1.3 ila 2 m arasında içeriden genişlemiştir. Bu vesileyle, güney tarafındaki ana Romanesk kapısı kapatıldı ve giriş, kalenin kuzeydoğu köşesine aktarıldı. 1970'lerde yapılan arkeolojik araştırmalar, kalenin ana girişinin ve muhtemelen tek girişin güney tarafında bulunduğunu ve buna yönlendirildiğini doğruladı.
1717'den sonra kale onarıldı. Ortaçağ Hırvat devletinin hüküm süren, Habsburg Hanedanı, Venedik Cumhuriyeti ve Osmanlı erken modern dönemde Bosnalı ve Sırp krallığının sınır bölgesinde yer alan Imotski kalesi butun hükümdarların büyük bir jeostratejik önemini taşıyordu. Kaleyi her kim tuttuysa, Hersek'in merkezi Dalmaçya'nın ana limanı olan Split'ten önemli ticaret yollarını kontrol etti.
Erken Modern Çağ'da, Imotski batıdaki Cetina Nehri'nden doğuda Neretva'ya kadar uzanan ve bugünün güneybatısındaki Herzegovina'nın (Duvno ve Lubuşki) büyük bir bölümünü kapsayan önemli toprakların idari ve askeri merkezi idi. Osmanlıların geri çekilmesiyle birlikte, kalıcı bir savaş tehlikesi vardır ve kalenin altında,kasaba yerleşimi yavaş yavaş gelişmeye ve yayılmaya başlar, bu da son halini ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında almıştır.
Araştırmacı-Tarihçi:
Eldar Uka.
