Çünkü bu maddeyle Bosna Hersek sınırları olduğu gibi kendi bütünlüğünü tarihi sınırları içeresinde koruyabilmişti. Fakat bu anayasa ile Sırplar ülkenin baskın unsuru haline geldi…
09.03.2022 Tarihçi-Yazar Eldar Uka.
Müslüman Teşkilatı (JMO) hakkında kısa bir metin yazalım dedik...
Yazı Dizisi 2.
28 Kasım 1920 tarihinde yapılan anayasa seçimlerinde Yugoslav Müslüman Teşkilatı (JMO) çok büyük bir başarı elde etmiştir. Seçimlerde aldıkları 110.000 oy ile meclise 24 vekil sokmuşlardır.
Yeni kurulmasına rağmen JMO’nun bu başarısı bütün siyasi partileri ve kesimleri hayretler içerisinde bırakmıştır. Bu bilhassa Belgrat’taki siyasi süreci çok etkilemiştir. Çünkü Bosna Hersekli Müslümanların siyasette etkili olmaları hiçbir zaman işlerine yaramamıştır.
Bilhassa Bosna Hersek ve Sancak bölgelerinde etkili bir siyasi refleks olmalarını Sırp radikaller asla kabul etmeyeceklelerdi. Yeni kurulanan Sırp, Hırvat, Sloven devletinin anayasa oluşum sürecinde Boşnaklardan 24 vekil etkili olmuştur.
Bunlardan hiç şüphesiz en etkili Mehmed Spaho olmuştur. Sapaho, Yugoslav Müslüman Teşkilatının en etkili ismiydi. Mart 1921’de JMO Sırp, Hırvat, Sloven, hükûmeti ile görüşmek için bir heyet kurdu.
Heyetin başında Dr. Mehmed Spaho, Dr. Hamdiya Karamehmedoviç ve Osman Viloviç vardı. Aynı heyet 15 Mart 1921 tarihinde Sırbistan Demokrat Partisinin (DSS’nin) kurucusu ve lideri Nikola Pasiç’in kurduğu hükûmet tarafından anlaşma masasına oturmuştur. JMO heyeti Bosna Hersek’in toprak bütünlüğünün korunması, dini ve eğitim serbestliğinin sağlanması gibi konularda yapılan anlaşma ile Nikola Pasiç’ten güvence aldı.
Anlaşma sonunda Mehmed Spaho Bosna Hersek’in konumu ile alakalı da netice aldıklarını belirtmiştir. Ayrıca yeni kurulan hükûmette JMO’nın üç bölümde aktif rol almasın kararı alındı. Bu alanların ikisi içişleri ve eğitimdi.
Sırp, Hırvat, Sloven hükûmetinin meclisi birçok sıkıntılarına rağmen 28 Haziran 1921 tarihinde ilk anayasayı kabul etti. Bu anayasa “Vidovdan Anayasası“ olarak tarihe geçmiştir. JMO bu anayasa için oylamaya şart koşarak katılmıştır.
Yugoslav Müslüman Teşkilatının en önemli şartı Bosna Hersek’in tarihi sınırları içeresinde toprak bütünlüğünün korunmasıydı. Bu şekilde Bosna Hersek tarihi bütünlüğünü de koruyabilecekti. JMO’nın talepleri anayasanın 135. Maddesine eklenmişti.
Bu madde Sırp, Hırvat, Sloven devletinde “Türk Paragrafı“ olarak isim almıştır. Çünkü bu maddeyle Bosna Hersek sınırları olduğu gibi kendi bütünlüğünü tarihi sınırları içeresinde koruyabilmişti. Fakat bu anayasa ile Sırplar ülkenin baskın unsuru haline geldi…
09.03.2022 Tarihçi-Yazar Eldar Uka.