Kitap okuma karnemiz ve çareleri

Hazırlık/Röportaj: Abdulbaki Kara

Kütüphaneler Haftası  Kitap okuma karnemiz ve çareleri

Samsun Yazarlar Derneği Başkanı Ahmet Seven “Kitap okumayan toplumlar bir süre sonra birbirlerinin canlarına okurlar”  

Ülkemizde kitap okuma oranını neye göre belirlemek gerekiyor?

Milli Eğitim Bakanlığının baskılı ve okullara dağıtımı yapılan ders kitaplarını ülkemizde kitap okuma oranları listesine sokacak olursak o zaman ülkemizi de kitap okuma sıralamasında dünyanın önde gelen isimleri arasına eklemeliyiz. Kitap okuma oranının vatandaşlarımızın bizzat kitapevlerine giderek aldıkları kitapla belirlemenin daha gerçekçi olacağı kanaatindeyim. Yoksa bu durum adrese hatır gönül ilişkisi içerisinde gazete teslimi yapıp sonra da gazete tiraj sayısı ile övünen gazete sahiplerine benzer. Türkiye Yayıncılar Birliği Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan bandrollerle kitap basım sayısını tespit etmekte ve bu sayıyı kişi başına bölmeye çalışmaktadır. Bu yanıltıcı bir rakamı kamuoyuyla paylaşmak olur. Özellikle kitapçılardan alınan ve okunan kitap sayısını önemsiyorum.

Tabi bu arada eski kitapçılardan kira ya da kitap değişimi ile alınıp okunan kitap ve okurların sayısını kimse bilemiyor.

Peki kütüphane okurlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Kütüphanelere giriş çıkış yapanlar da bu sayıyı sağlıklı olarak belirlememektedir.Zira kütüphaneler kitap okuma mekânlarının ötesinde sakin bir yerde ders çalışmak isteyen öğrencilere ev sahipliği görevini yürütmektedir. Çok azı kitap okumakta ve kitap alışverişinde bulunmaktadırlar. Bu haliyle yine elde edilecek rakamlarda yanıltıcı sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

Kitap okumayı sevdirme konusundaki faaliyetleri nasıl buluyorsunuz?

Kitap okumayı sevdirmek vatan borcudur. İnsanlık borcudur. Popülizmden uzak samimi şartlarda gerçekleştirilen faaliyetlere gönülden katılıyor destekliyorum.

Kitap okuma konusunda neler söylemek istersiniz. Önerileriniz?

Kitap okumak ciddi bir ihtiyaçtır. Eğer bir toplum şu veya bu nedenle kitap okumayı unutmuşsa bunu yeniden kazandırabilmek için birtakım çalışmalar yapması kaçınılmazdır. Mesela okullarda mutlaka kitap okuma saatleri olmalıdır. Öğrenciler okudukları kitaplara göre performans değerlendirmesine tabi tutulmalıdır. Cezaevlerinde hükümlülere ve bazı suçlulara kitap okuma mecburiyeti getirilmeli, kamu personeli sınavına girmeden önce okuması gereken kitaplar önerilmelidir. İşe alınmadan önce kitap okumaları sağlanmalıdır. Ne yazık ki bugün ülkemizde bırakın öğrencileri önemli bir rakamı kapsayacak sayıda öğretmenler bile kitap okuma alışkanlığını yitirmiş durumdadırlar.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kütüphanelerle ilgili çalışmasını yeterli buluyor musunuz?

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2011 itibarıyla halk kütüphanelerine 5 milyon TL bütçe ayırdığını ifade ediyor.

Fakat İlçe Kütüphanelerinde bu işi yürütebilecek etkin ve yetkin kimselere pek rastlanmıyor. İlçelerde personel sayısı ve yetkinliği yetersizdir.

Burada görev yapan kişilerin çoğu Belediyelerde vasıfsız işçi olarak çalışan kimselerden oluşmaktadır.  Belediyeler bu konuda biz çaresizliğe yardımcı olmaya çalışıyoruz ifadesini kullanmakla yetiniyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı bu işe bütçe ile birlikte yetişmiş elemanla müdahale etmelidir. Ülkemizdeki kütüphanelerin durumu batkıyla kıyaslanamayacak derecede içler acısıdır.

Sizce şunlarda olmalı dediğiniz tavsiye anlamında mesajlarınız nelerdir?

Günde ortalama 4–5 saat Tv. İzlemekle dünya ortalamalarına göre birinci sırada olan Türkiye kitap okuma süresi yılda altı saati geçmemektedir. Oysa bizim ecdadımız savaşa giderken bile katırların sırtında kitap götürürdü. Ülkemizde önde gelen kimselerin elinde kitap görmeyi arzuluyoruz. Halkımızın severek izlediği Tv. Dizilerinde okunan kitaplar birkaç gün içerisinde binlerce satılabilmektedir. Muhteşem Yüzyıl Dizisi bile tarih kitaplarının satışını tetiklediği gibi tarihe karşı sempati oluşturduğu görülmektedir. Kitap satışlarının gelir gider dengesizliğinden kaynaklanması nedeniyle binlerce kitapevi kapısına kilit vurmuştur.  Kitapevlerinin yerini kırtasiye ve oyuncakçı dükkânları almıştır. Yetkililerimiz bu konuda basının önüne daha popüler nasıl çıkarız kaygısından ziyade kitap okumayı nasıl gerçekleştiririz anlayışını taşımalıdırlar. Apartmanlara mutlaka birer kitap odası mecburiyeti getirilmelidir. Hatta ayda belirli sayıda kitap okuyan işsizlere kitap okuma kursları adı altında maaş bağlanmalıdır. Yine son yıllarda ülkemizde yayınlanan kitaplar aşk/meşk gibi magazin ağırlıklı çıkmaktadır. Tarihe mal olmuş kişileri satış kaygısıyla magazinlerine alet etmek bu işin suiistimal edilmesi anlamını taşımaktadır.

Dünya sıralamasında kitap okumadaki yerimizden söz etseniz.

Şimdi kitap konusunda yapılan bir araştırmanın sonuçlarına bir göz atalım: 
• Kitap Türkiye’de ihtiyaç maddeleri sıralamasında 235 nci sırada yer alıyor.
• Japonya’da toplumun yüzde 14’ü, ABD’de yüzde 12’si, İngiltere ve Fransa’da yüzde 21’i düzenli kitap okurken, bizim ülkemizde sadece on binde bir kişi kitap okuyor.
• Türkiye’de günde ortalama beş saat televizyon seyredilirken, kitap okumaya yılda sadece altı saat ayrılıyor.
• Türkiye’de okunan kitaplar genellikle siyaset, aşk, cinsellik konularını işliyor.
• 8 milyon Azerbaycan’da kitaplar ortalama 100 bin tirajla basılırken, 75 milyona yakın Türkiye’de bu rakam ortalama 2 bin - 4 bin dolayında. Çünkü Türkiye’de okuma alışkanlığına sahip kişilerin sayısı 70 bin dolayında.
• Japon yılda ortalama 25, İsviçreli 10, Fransız 7 kitap okurken, Türkiye’de bir kişi on yılda bir kitap okuyor.
• Birleşmiş Milletler araştırmasına göre kitap için Norveçli 137, Alman 122, Belçikalı ve Avustralyalı 100, Güney Koreli 39 dolar ayırıyor yılda. Dünya ortalaması da 1,3 dolar. Ülkemizde ise bir kişi kitaba yılda ancak 0,45 dolar yani 45 sent ayırabiliyor.
• Türkiye’de dergi okuma oranı yüzde 4, gazete okuma oranı yüzde 22, radyo dinleme oranı yüzde 24, televizyon izleme oranı yüzde 95.
• Biz Türklerin kitap okumaya ayırdığı zamanı, Norveçli 300’e, ABD’li 210’a, İngiliz 87’ye, Japon 97’ye katlıyor.
• Birleşmiş Milletler’in insani gelişim raporunda ülkeler kitap okuma oranına göre sıraya dizilmiş. Türkiye 86 ncı sırada.

Kitap okumanın yararları ve zararları nelerdir?

Kitap okumayan bir toplum bir süre sonra birbirinin canına okumaya başlar.

Bu istatistikî bilgilere bakınca kitabı ne kadar incittiğimizi, onun da canına okuduğumuzu anlıyoruz. Kitap insanın insanlığına olan saygısının belgesidir. Kitap okuyan bir toplumu idare etmek diğerinden hem daha ucuz, hem de riski düşüktür. Kitap okuyan toplumlar doğru ve yanlışlar karşısında saygı dilini kullanarak düşüncelerini ifade ederler. Oysa kitap okumayan toplumları idare etmek daha pahalı olup, riski de oldukça yüksektir. Kitap okumayan toplumlar ise kavga dilini kullanırlar.

Demokrasilerin beslenebileceği tek gıda kitaptır. Kitapsız demokrasi olmayacağı gibi kitaplardan uzaklaşan toplumlara da bunu kazandırabilmenin imkânı yoktur.

Hatta kitaplar artık katı atık olarak değerlendirilen bir madde olarak görülmeye başlanmıştır. Sokak satıcılarının arabalarına kadar düşmüştür.

İnternet kitap okumayı unutturuyor mu?

İnternetin malumattan öte gidemeyeceği ve hiçbir zaman da kitap okumanın yerini alamayacağı açık bir gerçektir. İnternetin yeri ayrı, kitabın yeri ayrıdır. İnternet kitap değildir. İnternet çıktı kitap unutuldu demek istemiyorum.

Kitabında düşmanları var mıdır?

Tarihte rakibinin ilim ve irfanından çekinen düşman kuvvetleri işgal ettikleri yerde ilk saldırdığı binalar kütüphaneler ve yaktırdıkları da ilk şeyler de kitaplar olmuştur. Geçmişle gelecek arasında kurulmuş tek köprü kitaplardır. Bir milleti köklerinden koparmaya çalışmanın tek yolu onlara ait kitapları imha etmektir. Tarih boyu hangi dönemde kitaplara değer vermişsek, yalnız dünyaya sahip olmakla kalmadığımızı, o zamanlar medeniyete ve insanlığa da sahip olduğumuzu görüyoruz. Kitabın düşmanı kitaba uzak kalanlardır..

Teşekkür ediyorum.