Kavak İlçesinin Türkmenleşmesi Tarihi
KAVAK'A TÜRKMEN BOYLARI NE ZAMAN GELDİ?
Orta Anadolu’yu Bizans’ın elinden alan Danişmend Beyliği, Samsun ve çevresini Türk boylarına açarak Anadolu’nun Türkleşmesine katkıda bulunmuştur. Bu bölgede Oğuz Türkleri yerleştikleri yerlere boylarının ve oymaklarının adlarını vermişlerdir.
Köy, mahalle, dere, tepe, dağ ve ova gibi bazı yer isimleri Oğuz boylarının adlarını taşımaktadır. Göçebe, Artuklu, Kayı Köyü, Bayındır, Azaklı, Karantu, Beyköy, Divanbaşı, Duraköy, Mahmutbeyli... verilen boy ve oymak adlarından bazılarıdır.
Anadolu'nun Türkleşmesinde Oğuz Boylarına mensup Türkmenlerin büyük rolü olmuştur. Bu çerçevede Karadeniz Bölgesi'ne de Oğuz Boylarına mensup çok sayıda Türkmen’in yerleştiği görülmektedir. Bu Türk boyları bölgenin hem fetihlerle hem de iskanlarla Türkleşmesini sağlamışlardır. Prof. Dr. Faruk SÜMER'in araştırmalarından yapılan tespitlere göre: XVI. Yüzyılda, Amasya, Canik (Samsun), Çorum, Karahisar-i Şarki, Kastamonu, Kengiri (Çankırı), Sivas ve Trabzon sancaklarındaki yer adları incelendiğinde, Yirmi dört Oğuz Boyunun 21’i yerleşmiştir. Bunlar: Kayı, Bayad, Kara-Evlu, Yazır, Döğer, Todurga, Afşar, Kızık, Beğ-Dili, Karkın, Bayındır, Çavundur, Çepni, Salur, Eymür, Ala-Yundlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva ve Kınık boylarıdır. Bölgede bu boylara ait 268 yer adı bulunmaktadır.
Kıyı şeridi başta olmak üzere, Karadeniz Bölgesi'nin Türkleşmesinde özellikle Çepniler önemli rol oynamışlardır.
Anadolu'nun fethinden sonra bölgeye yerleşen Türklerin Çorum ve Samsun bölgesini yurt ve otlak olarak kullandıkları kayıtlardan anlaşılmaktadır.
Türkmen kökenli: Bazı kaynaklara göre, Kavak ismi, Türkiye'de birçok bölgeye yayılmış olan Kavaklı/Kavaklu yörükan Türkmen taifesinden gelmektedir. Bu cemaat, bir tahrir defterinde "Kavak köyü yörükleri cemaati" adıyla anılır.
Kavak Türkmenleri, Anadolu'nun Türkmen boylarından biri olup, özellikle Karadeniz bölgesine yerleşmişlerdir. Samsun ve çevresi, bu Türkmen boylarının yoğun olarak yaşadığı bölgelerden biridir.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde de bölgede varlıklarını sürdüren Kavak Türkmenleri, yerel yönetimlerde görev almış, ticaretle uğraşmış ve bölgenin ekonomik hayatına katkı sağlamışlardır.
Sonuç olarak:
11. yüzyıl sonları: Danişmendlilerin Anadolu'ya yaptığı akınlarla Türklerin bölgeye ilk temasları başlamıştır. Ancak bu dönemde daha çok akınlar şeklinde gerçekleşen bu etkileşim, kalıcı bir yerleşime dönüşmemiştir.
14. yüzyıl başları: Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflamasıyla birlikte, bölgede Kubadoğulları gibi Türk beylikleri kurulmuştur. Kavak da bu beyliklerin hakimiyetine girmiştir.
1398: Osmanlı Devleti'nin Anadolu seferleri sırasında Yıldırım Bayezid tarafından Kavak ele geçirilmiştir. Bu tarihten sonra Kavak, Osmanlı Devleti'nin sınırları içinde kalmıştır.
SAMSUN BÜLTEN
Ahmet SEVEN