AVUKATLIK MESLEĞİ BİTİYOR (MU)?

Paylaş
Paylaş
Paylaş
08 Aralık 2024 10:53
Sesli Dinle

AVUKATLIK MESLEĞİ BİTİYOR (MU)?

Artık Hukuk Fakültelerinden mezun olanlar için hemen staja başlama garantisi yok. Bundan sonra hukukçu olabilmek için bir nevi yeterlilik sınavına girmek ve sınavı kazanmak gerekiyor.

8 Mayıs 2024 günü Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliğe göre, 31.03.2024 tarihinden sonra Hukuk Fakültelerinden mezun olanlar, Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı(HMGS) ya da İdari Yargı Ön Sınavı(İYÖS)’na girmek zorunda.(1) Gerekçe ise avukat sayısının fazla olması.

31.12.2023 tarihi itibarıyla Barolar Birliği’ne kayıtlı avukat sayısı 185.749 kişi. Bunun 97.312 kişisi erkek, 88.437 de kadın avukatlardan oluşuyor.(2)

Bu tarihten yirmi sene önce 31.12.2003 tarihi itibarıyla Barolar Birliği’ne kayıtlı avukat sayısı ise 48.989 kişi.(3)

Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarına göre, 31.12.2023 tarihi itibarıyla ülkemizin nüfusu 85.372.377 kişi.(4)

Bundan yirmi yıl öncesi 2003 yılında ülkemizin nüfusu ise 65.938.265 kişi.(5)

Yani nüfus artış oranına göre kıyaslama yapıldığında, son yirmi yılda nüfusumuz yaklaşık olarak dörtte bir oranında artmışken avukat sayısında dört kata yakın artış var.

2024 yılı itibarıyla Türkiye ve KKTC’de 92 üniversitenin bünyesinde hukuk fakülteleri bulunuyor. Hukuk fakültelerinin 45‘i devlet üniversitelerinde, 38‘i vakıf üniversitelerinde ve 9‘u KKTC’deki üniversitelerde yer alıyor.(6)

2024 YKS yerleştirme sonuçlarına göre Türkiye’deki 88 hukuk fakültesine, genel kontenjanlar kapsamında 13042 öğrenci yerleşti. Bu sene hukuk fakültelerinde yaklaşık bin kontenjan düşürülmüştü. Vakıf üniversitelerinin bazı hukuk programları, kontenjan düşüşüne rağmen bu sene de dolmadı. Bu kategorideki hukuk fakültelerinde toplam 600 boş kontenjan kaldı. Hukuk fakültelerine bu sene yerleşen 13042 öğrenci genel kontenjanlar kapsamındadır. Yani bu sayıya okul birincisi 235 öğrenci, depremzede 254 öğrenci ile şehit ve gazi yakını 24 öğrenci dahil değil. Özel kategorilerdeki bu öğrenciler de eklendiğinde toplam sayı 13555 oluyor.(7)

Görüldüğü gibi artık Hukuk Fakültelerinde kontenjanlar boş kalmaya başladı. Ne beklenebilirdi ki? Yıllardan beri hesapsızca açılan üniversitelere, hesapsızca açılan Hukuk Fakülteleri olunca hukukçu sayısında kontrolsüzce bir artış oldu.

Zaten Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da 6 Kasım 2023 günü yaptığı açıklamada; hukuk fakültelerinin sayılarının ve buna bağlı olarak da mezun ayısının fazla olduğunu, bu sebeple hukuk eğitimini daha da güçlendireceklerini söyledi. Özellikle savunmada görev alan avukatların sayısının fazla olması nedeniyle savunmanın güçlü olması anlamındaki eksiklikleri gelecek süreçte gidermeleri gerektiğini söyleyen Tunç şöyle devam etti:

“Kontenjanlarla ilgili sınırlama yapılmıştı, şu anda 125 bin. 100 bine düşürülmesi noktasında çalışmalarımız var. Hukuk fakültesinden mezun olanlar, artık avukatlık stajına başlayamayacaklar ya da hemen hâkim, savcı sınavına giremeyecek. Öncelikle hukuk mesleklerine giriş sınavını kazanacaklar.”(8)

Anlaşılan o ki ülkedeki avukat sayısındaki kontrolsüz artış artık yetkilileri yeterlik sınavı yapmaya sevk etti. Bence sınav yapacaklarına mevcut hukuk fakültelerinden puanı en düşük olanlardan ya da en az tercih edilenlerden birkaç tanesini kaldırsalar daha iyi olurdu.

Ancak konumuz bu değil. Zira avukatlık mesleğinin geleceği için daha büyük bir tehlike var ve sinsice geliyor.

Ne mi: Yapay Zekâ Avukatları.

Yapay zekâ (AI) avukatları, hukuk alanında yapay zekanın sağladığı çözümlerle ortaya çıkan yeni bir uzmanlık alanını temsil eder. Özellikle hukuki araştırmalar, belge inceleme, dava analizi gibi zaman alıcı süreçleri hızlandırarak avukatlara yardımcı olur. AI avukatlar, karmaşık verileri analiz etme, belirli bir davaya dair geçmiş içtihatları inceleme, müvekkil ile ilgili hukuki risk analizleri yapma gibi görevlerde oldukça etkin hale gelmektedir.(9)

Bu konuda ülkemizden bir örnek Karabük’ten geldi. 7 Eylül 2024 tarihli haber şu şekilde: Karabüklü avukat Adnan Dayan’ın danışmanlığında ‘’Hukukçu Yapay Zekâ Programı’’ geliştirildi.

Almanca, Arapça, Bulgarca, Fransızca, Çince, İtalyanca, Korece, İngilizce ve Japoncanın da aralarında olduğu 39 dili destekleyen program, 1000 teknik hukuki sorunun yer aldığı testte yüzde 98,2 oranında başarı gösterdi.

Dayan, programın Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Almanya ve İsviçre'nin hukuki verilerini öğrendiğini, aynı zamanda 39 dili desteklediğini bildirerek, istenilen dilde sorulan soruları otomatik olarak cevapladığını, işlem bakımından çok büyük dosyaları analiz edip, sorulara cevap verebildiğini kaydetti.

Piyasa, internet ortamı veya çelişen bilgiler gibi tüm veriler yerine seçili verileri programa öğrettiklerine dikkati çeken Dayan, "Dolayısıyla birbiriyle çelişmeyen verileri öğrendiği için hata yapamıyor. Hata yapma oranını bu şekilde düşürmeyi planladık. Hem de data ve veri büyüklüğü olarak da tasarruf etmiş olduk. Bir hukukçu nasıl yetiştiriliyorsa, kitapla, içtihatla, kanun okuyarak, bu da aynı şekilde teknik, güncel verilerle yetiştirildi." şeklinde konuştu.(10)

Konu ile ilgili olarak bir örnek de okyanus ötesinden:

Amerika Birleşik Devletleri’nde New York merkezli ‘’Law Geek’’ adlı bir şirket geliştirdiği yapay zekâ ile sözleşmeleri inceleme otomasyonu kurdu ve müşterilerine de bu fırsatı sundu.

Yapılan araştırmalara göre birkaç aylık eğitim sürecinden geçirdikleri yapay zekâya Amerikan sözleşme hukuku sisteminin prensiplerini, kanunları ve izlemesini istedikleri hukuki süreci kodladıktan sonra binlerce sözleşme örneği yükleyerek makine öğrenmesi(machine learning) ve derin öğrenme(deep learning) yöntemleriyle yapay zekanın kendi kendini kurulan sistem ile geliştirmesini sağlamışlar. Yapay zekâ bu kodlama ve öğrenme sonucunda müşteriler adına yüklediğiniz sözleşmeyi kontrol ederek müşterilerin lehine ve aleyhine olan durumları ile var olan hukuki boşlukları tespit ediyor ve hataları düzeltiyor.

Şirket kurucuları (Noory Bechor ve Ilan Admon) bir yarışmayla tüm dünyaya göstermeye karar verdiği araştırmada insan ile yapay zekanın başarı oranları karşılaştırılmak istenmiştir. Aralarında Goldman Sachs ve Cisco, Alston ve Bird, K&L Gates hukuk şirketlerinden toplam 20 kıdemli sözleşme hukuku avukatı ile Law Geex şirketinin yapay zekâsı yarışmıştır. Hem avukatlara hem de yapay zekaya verilen 5 tane Amerikan hukuk sisteminde bir çeşit gizlilik sözleşmesi olan ‘’NDA’’ verilmiştir. 153 paragraftan oluşan 5 farklı sözleşme, Stanford Üniversitesi, Duke Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden profesörlerin danışmanlığında ve tecrübeli hukukçu Christopher Ray’in bağımsız hakemliği altında yürütülen araştırmanın neticesinde ortaya çıkan sonuç şaşırtıcıdır.

Sonuca göre en hızlı avukat işi 51 dakikada bitirirken; en yavaşı 156 dakikada bitirmiştir. En başarılı avukat %6’lık bir hata oranıyla %94’lük bir başarı elde ederken; en başarısız avukat %67‘lik bir başarı oranında kalmıştır. Tüm avukatların başarı ortalaması ise %85 olarak belirtilmiştir. Tüm bu sonuçlar karşısında yapay zekâ ise verilen görevleri 26 saniye içinde ve %94 başarı oranı ile incelemiştir.(11)

Yapay zekânın hızına bakar mısınız? En hızlı avukatın 51 dakikada bitirdiği işi 26 saniyede bitiriyor ve başarı oranı aynı: %94.

Yapay zekâ destekli hukuk girişimlerinden biri de; ‘’Al Lawyer.’’

AI Lawyer'ın sunduğu özellikler arasında yasal dokümanları özetleme, görselleri metne çevirme ve tercüme özellikleri yer alıyor. Girişimin sitesinde paylaştığı bilgilere göre AI Lawyer bir dokümanı 5 saniye içinde özetleyebiliyor. Rutin görevlere ayrılan zamanı yüzde 75 oranında azaltan girişim, yasal hizmetler odağında yüzde 90'a varan maliyet düşüşü sağlıyor.(12)

Yapay zekâ artık kanun hazırlamada da kullanılıyor. Brezilya'nın Porto Alegre Belediye Meclisi'nce çıkarılan bir yasanın yapay zeka tarafından hazırlandığı, tasarı oybirliğiyle kabul edildikten sonra açıklandı. Yasanın mimarı Ramiro Rosário'nun ChatGPT'ye 15 saniyede yazdırdığını açıkladığı yasa, incelemeden başarıyla geçerek yürürlüğe girdi.

Normalde üç sürecek olan tasarı hazırlama süreci ChatGPT ile 15 saniyede hazırlandı. Hem de gerekçesiyle beraber… Tasarı oylamaya sunulmadan önce incelendi ve metinde çok az değişiklik yapıldı.(13)

Görüldüğü gibi hukuk işlerinde yapay zekâ sadece avukatların işini yapmakla sınırlı olmayacak. Zaten yıllar önce bu girişimler başlamıştı.

Meselâ, 2016’da İngiltere’de geliştirilen robot yargıç, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde görülen 600'e yakın davanın hükümleriyle ilgili tahminlerde bulunarak bunlardan %79'unu bildi.(14)

Yine 2016 yılında İngiltere’de, İngiliz bilim adamlarının yapay zeka teknolojisi ile 'robot yargıç' geliştirildi. Yapay zekanın son ürünü, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) görülen davalardan yüzde 79'unun hükmünü doğru tahmin etti.(15)

Konu ile ilgili daha fazla örnek vardır belki ama buraya kadar verdiğim örneklerin konunun anlaşılması konusunda yeterli olduğunu düşünüyorum.

Dünyada hukuk alanında bu gelişmeler olurken biz ülke olarak bu konunun neresindeyiz? Yıllardır fazladan hukuk fakülteleri açarak avukat sayısını artırdık, şimdi fazla geliyor azaltmaya bakıyoruz.

En azından şu hususu söyleyebilirim ki; bundan sonra üniversite tercihlerini Hukuk Fakültelerine girmek için kullanmak isteyenler, bir kere değil birkaç kere düşünsünler.

Şu anda yapay zekânın bizim hukuk sistemimizde tam anlamıyla kullanılmıyor olması demek, kullanılmayacak demek değildir. Teknolojinin baş döndürücü bir hızla geliştiği ve hayatımıza yerleştiği bir dönemde bir bakmışsınız sadece avukatlar değil, hâkim-savcılar bile yapay zekâlı olmuş…

Aslında ülkenin bunlardan daha önemli bir meselesi var ki, o da ‘’Hukukun Üstünlüğü’’ sorunudur. Bence bu sorun ülkenin en önemli sorunudur diyebilirim. Adalet Bakanının öncelikli olarak bu konuya el atması gerekiyor ki verilen rakamlar hiç de içi açıcı değil.

Çünkü;

2024 Dünya Adalet Projesi(WJP) Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde Türkiye, 142 ülke arasında 117. Sırada yer aldı.(16)

Ülkemiz için, 142 ülke arasından 117. Sırada olmak kabul edilebilir bir durum olmayabilir. Bu rakamları verenler kasıtlı olarak karalama kampanyası düzenlemiş olabilir.

Ancak;

Sokağa çıkıp vatandaşa sorduğunuzda, insanlar genel olarak ülkede adaletin âdil olmadığına ya da adamına göre uygulandığına inanıyor.

Ne diyelim: ‘’Adalet mülkün temelidir.’’

Sağlıklı günler dilerim.

Hakan ÖZGEN

08.12.2024

KAYNAKLAR:

(1)https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/05/20240508-1.htm

(2)https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/2003-avukat-sayilari-31122003-6260

(3)https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/2003-avukat-sayilari-31122003-6260

(4)https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684

(5)https://www.nufusu.com/ulke/turkiye-nufusu